Meta-horror to coraz popularniejszy nurt w kinie grozy, który zyskuje w ostatnich latach na znaczeniu. Filmy z tego gatunku charakteryzują się przede wszystkim świadomą autoreferencyjnością i komentowaniem konwencji oraz klisz własnego gatunku. Twórcy meta-horroru bawią się oczekiwaniami widza, podważają utarte schematy i wprowadzają zaskakujące zwroty akcji. Poprzez dystans, czarny humor i parodię odrealniają typowe dla horroru napięcie, dając widzowi szansę na refleksję nad ulubionym gatunkiem.
Wprowadzenie do meta-horroru
Definicja meta-horroru
Meta-horror, inaczej horror autoreferencyjny, to nurt w kinie grozy, który powstał w latach 90. XX wieku. Filmy z tego gatunku cechuje przede wszystkim świadomość własnych konwencji i klisz gatunkowych. Twórcy meta-horroru komentują typowe dla horroru schematy fabularne, motywy i postacie, często parodiując je lub odwracając ich znaczenie. Dzięki temu dają widzom dystans do utartych schematów i pozwalają spojrzeć na gatunek z przymrużeniem oka. Istotnym elementem meta-horroru jest również czarny humor oraz gra z oczekiwaniami widza.
Główne cechy meta-horroru
Do głównych cech charakterystycznych dla meta-horroru zaliczyć można:
- Autoreferencyjność - świadome nawiązania do klisz i schematów gatunkowych
- Parodiowanie i ośmieszanie typowych elementów horroru
- Zaskakujące zwroty akcji i odwracanie oczekiwań widza
- Czarny humor i groteska
- Zabawa konwencją i łamanie czwartej ściany
- Komentowanie i krytyka wad kina grozy
Przykłady filmów meta-horror
Do najbardziej znanych przykładów meta-horroru zaliczyć można m.in. filmy:
- Krzyk (1996) Wesa Cravena
- Krzyk 2 (1997) Wesa Cravena
- Martwe zło (1981) Sama Raimiego
- Kabaret (1972) Boba Fosse
- Podpalaczka (1996) Dawida Finchera
Autoreferencyjność w meta-horrorze
Komentowanie własnych klisz i konwencji
Jedną z najważniejszych cech meta-horroru jest komentowanie i parodiowanie własnych klisz oraz konwencji gatunkowych. Filmy z tego nurtu często zawierają ironiczne odniesienia do typowych dla horroru motywów, postaci czy scen. Bohaterowie często mają świadomość bycia w filmie i z przymrużeniem oka podchodzą do zaistniałych sytuacji.
Żarty sytuacyjne odnoszące się do gatunku
Oprócz komentarzy w dialogach, meta-horror posługuje się również żartami sytuacyjnymi nawiązującymi do kina grozy. Przykładem może być scena z Krzyku 2, w której bohaterowie oglądają film grozy i kpią z typowych dla niego klisz. Podobne sceny można znaleźć w wielu filmach meta-horror.
Świadomość bycia fikcją
Bohaterowie meta-horroru często mają świadomość, że są częścią fikcji filmowej. Łamią czwartą ścianę, rozmawiając bezpośrednio z widzem lub komentując sytuację tak, jakby oglądali film z zewnątrz. Dzięki temu horror przestaje być immersyjny, a staje się przedmiotem zabawy i refleksji.
Podważanie oczekiwań widza
Odwracanie typowych schematów
Aby zbić widza z tropu, twórcy meta-horroru chętnie bawią się schematami fabularnymi. Zabijają na przykład bohatera, który w klasycznym horrorze przetrwałby do końca lub każą mu podjąć nietypowe, zaskakujące decyzje. Podobnie postępują z innymi elementami takimi jak twisty fabularne czy motywy przewodnie.
Zaskakujące zwroty akcji
Typowe dla meta-horroru są również zwroty akcji, których widz się nie spodziewa. Np. gdy bohaterowie cieszą się ze zlikwidowania zabójcy, ten niespodziewanie powraca. Albo ofiara nagle okazuje się być oprawcą. Ma to na celu złamanie utartych schematów.
Czarny humor i parodia
Elementem charakterystycznym jest także czarny, czasem absurdalny humor, który ma za zadanie zbić napięcie grozy. Twórcy sięgają po parodię, karykaturę a nawet groteskę, aby podważyć powagę sytuacji i konwencji gatunku.
Meta-horror a immersja widza
Wpływ na budowanie napięcia
Choć meta-horror kwestionuje wiele elementów klasycznego kina grozy, w dalszym ciągu potrafi budować napięcie i straszyć widza. Jednak robi to w mniej konwencjonalny, bardziej świadomy sposób. Bawi się oczekiwaniami widza, aby w odpowiednim momencie zaskoczyć go nagłym zwrotem akcji.
Odrealnienie i dystans
Autoreferencyjność i czarny humor pozwalają widzowi zdystansować się do tego, co dzieje się na ekranie. Dzięki temu łatwiej znieść napiętą atmosferę horroru, a także zastanowić się nad jego konwencjami. Meta-horror odrealnia typową dla kina grozy immersję.
Refleksja nad kinem grozy
Filmy meta-horror dają szansę zastanowienia się nad ulubionym gatunkiem. Pozwalają dostrzec pewne schematy i ocenić, które z nich nadal działają na widza, a które już się zużyły. Dystans i autorefleksyjność sprawiają, że meta-horror to nie tylko rozrywka, ale też okazja do refleksji.
Twórcy i przykłady meta-horroru
Wes Craven i seria "Krzyk"
Jednym z najważniejszych twórców meta-horroru jest Wes Craven, reżyser kultowej serii Krzyk. Szczególnie pierwsza część z 1996 roku uchodzi za jeden z najważniejszych i najbardziej reprezentatywnych przykładów tego podgatunku. Film bawi się konwencją slashera, komentuje stan kina grozy lat 90. i zawiera wiele odniesień do popkultury.
Sam Raimi i "Martwe zło"
Klasykiem meta-horroru jest również Martwe zło z 1981 roku w reżyserii Sama Raimiego. Jest to niskobudżetowy horror, który parodiuje konwencje gatunku przez karykaturalne przedstawienie postaci i fabuły oraz czarny humor. Film zyskał status kultowego i miał ogromny wpływ na późniejszy rozwój meta-horroru.
Inni twórcy meta-horroru
Do twórców często sięgających po konwencję meta-horroru zaliczyć można także m.in. Rubena Fleischera ("Straszny film"), Drew Goddarda ("Dom diabła"), Jordana Peele'a ("To my"), Taikę Waititiego ("Co robimy w ukryciu") czy nawet Quentina Tarantino ("Od zmierzchu do świtu").
Wpływ i znaczenie meta-horroru
Rozwój kina grozy
Meta-horror odegrał ogromną rolę w rozwoju współczesnego kina grozy. Pokazał, że gatunek ten może się rozwijać również poprzez autorefleksję i parodię samego siebie. Otworzył też nowe możliwości opowiadania horrorów - bardziej świadome, odważne i kreatywne. Bez meta-horroru trudno wyobrazić sobie współczesny pejzaż kina grozy.
Oddziaływanie na widza
Dzięki zabawie konwencją i łamaniu schematów meta-horror pozwala widzom świeżym okiem spojrzeć na ulubiony gatunek. Z jednej strony bawi, a z drugiej skłania do refleksji. Uczy dostrzegać pewne wtórne schematy fabularne czy rozwiązania. Tym samym poszerza świadomość kinomana i jego wrażliwość na kino.
Przyszłość meta-horroru
W erze nawiązywania do popkultury i remixowania gatunków meta-horror nadal ma się świetnie i nic nie wskazuje na to, by miał zniknąć. Być może jego formuła i środki wyrazu będą ewoluować, jednak dopóki istnieje kino grozy, dopóty istnieć będzie meta-horror, jako jego autorefleksyjne odbicie.
Podsumowanie
Meta-horror to niezwykle ciekawy i wartościowy nurt w kinie grozy, który wniósł świeżość do gatunku. Filmy z tego nurtu impressions swoją świadomością konwencji i umiejętnością zabawy schematami. Dzięki autoreferencyjności, dystansowi i czarnemu humorowi meta-horror nie tylko straszy i bawi, ale również skłania do refleksji nad kinem grozy. Choć od lat 90. nurt ten ewoluuje, wciąż pozostaje atrakcyjny dla twórców i widzów. Być może właśnie dzięki takiej autorefleksyjności horror jako gatunek wciąż pozostaje żywotny i popularny.
Tagi
Udostępnij
