Dehumanizacja ofiar w horrorach
Horror od zawsze fascynował i przerażał zarazem. Jednak w ostatnich latach daje się zauważyć niepokojący trend - coraz częściej ofiary przemocy w tym gatunku filmowym są pozbawione człowieczeństwa, sprowadzone do roli bezimiennych manekinów. Skąd się bierze ta tendencja i jakie niesie ze sobą konsekwencje?
Geneza i przyczyny zjawiska
Dehumanizacja ofiar ma różne źródła. Po pierwsze, rosnąca popularność tak zwanych "torture pornów", czyli filmów epatujących okrucieństwem i przemocą dla samej przemocy. Ponadto, współczesna kultura nasycona jest obrazami cierpienia, które paradoksalnie prowadzą do obojętności i znieczulenia. W efekcie trauma ofiar przestaje poruszać, a ich człowieczeństwo zanika. Nie bez znaczenia jest też mechanizm obronny odhumanizowania, pozwalający zdystansować się od przerażającej grozy. Im mniej człowieczeństwa w ofierze, tym łatwiej znieść jej cierpienie.
Wpływ na odbiorcę
Skutki uprzedmiotowienia ofiar w horrorach są poważne i wielopłaszczyznowe. Przede wszystkim, systematyczna ekspozycja na okrucieństwo deformuje system wartości - obojętność rośnie, wrażliwość i empatia gasną. Ponadto, utrwala się przekonanie, że przemoc jest normą, a cierpienie nieistotne. To z kolei procentuje wzrostem akceptacji dla aktów okrucieństwa także poza filmem.
Konsekwencje społeczne
Skutki dehumanizacji ofiar sięgają daleko poza jednostkę. Całe społeczeństwo przyzwyczaja się do obrazu cierpienia i nabiera tolerancji dla przemocy. Podział na "my" i "oni" pogłębia się, antagonizmy rosną, a normy moralne ulegają zaburzeniu. Co gorsza, badania pokazują, że nawet krótkotrwała ekspozycja na treści gloryfikujące przemoc zwiększa prawdopodobieństwo agresji u odbiorcy.
Wpływ na jednostkę
Na poziomie indywidualnym konsekwencje są równie poważne. Systematyczny kontakt z odhumanizowaną przemocą powoduje stępienie wrażliwości, zanik empatii i zdolności do współodczuwania. Badania pokazują, że osoby oglądające filmy z wyidealizowaną przemocą mają tendencję do usprawiedliwiania realnych aktów okrucieństwa. Dochodzi więc do poważnej deformacji osobowości i zniekształcenia systemu wartości. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do naśladownictwa przemocy.
Perspektywy przezwyciężenia problemu
Edukacja i empatia
Jednym z kluczowym sposobów walki z negatywnymi skutkami dehumanizacji jest edukacja - zarówno w aspekcie krytycznego odbioru treści, jak i kształtowania empatii. Im większa jest świadomość mechanizmów emocjonalnego znieczulenia, tym łatwiej się im przeciwstawić. Równie istotne jest też uczenie współodczuwania i wrażliwości od najmłodszych lat - tylko to pozwoli odbudować naturalną ludzką empatię.
Prawne regulacje
Pewną rolę mogą odegrać też regulacje prawne, np. dotyczące klasyfikacji i oznaczania produkcji z drastycznymi scenami przemocy. Chodzi o ochronę osób bardziej podatnych na negatywne skutki oglądania takich treści. Jednak kluczowe pozostają działania oddolne i edukacyjne - prawo może co najwyżej wspomóc ten proces.
Odpowiedzialność twórców
W końcu, dużo zależy od samych twórców horrorów. Mają oni realny wpływ na kształtowanie wrażliwości widzów poprzez sposób przedstawiania ofiar. Humanizacja postaci i pokazanie prawdziwego, niewyidealizowanego cierpienia mogą wiele zmienić. Jednak wymaga to odwagi i gotowości odejścia od taniej sensacji - cech, których często brakuje współczesnemu filmowi.
Jak uratować horror?
Przywrócenie podmiotowości
Receptą na poprawę sytuacji może być przywrócenie ofiarom człowieczeństwa - pokazanie ich uczuć, relacji, marzeń. Zamiast bezimiennego ciała - żywa istota z emocjami. Takie uczłowieczenie postaci sprawi, że odbiorca ponownie zacznie współodczuwać ich ból.
Psychologiczny wymiar grozy
Inną perspektywą jest odejście od fizycznej przemocy i skupienie się na psychologicznym aspekcie grozy - lękach, fobiach, zaburzeniach. Te tematy niosą ogromny, niewykorzystany potencjał przerażania, bez ryzyka znieczulenia widza.
Nowe źródła lęku
W końcu, twórcy horrorów powinni poszukiwać nowych źródeł grozy, bardziej adekwatnych do współczesności. Ludzkie cierpienie przestało przerażać, więc trzeba znaleźć coś, co dotknie współczesnego odbiorcę. Nieznane zagrożenia, technologiczne lęki, egzystencjalna groza - to niektóre z możliwych kierunków ewolucji gatunku.
Podsumowanie
Dehumanizacja ofiar w horrorach to niepokojące zjawisko z poważnymi konsekwencjami. Aby je powstrzymać, potrzebne są zmiany na wielu poziomach - edukacja, regulacje prawne i przede wszystkim odpowiedzialność samych twórców. Gatunek horroru ma ogromny potencjał oddziaływania na wrażliwość widzów. Wykorzystany mądrze, może pomóc budować empatię i humanizm. Jednak wymaga to odwagi sięgania po nowe źródła przerażenia zamiast taniej sensacji. Czy twórcom horrorów uda się podjąć to wyzwanie i uratować swój gatunek przed ostatecznym upadkiem w obojętność?
Tagi
Udostępnij artykuł
