Horror to gatunek filmowy, który od zawsze fascynował i przerażał widzów. Od czasów kina niemego do współczesnych produkcji, przeszedł on długą drogę ewolucji i zmieniał się wraz z upływem dekad. Choć początkowo twórcy horrorów mieli do dyspozycji tylko proste triki i efekty, to z upływem czasu nastąpił prawdziwy postęp zarówno w warstwie wizualnej, jak i fabularnej tych produkcji.
Początki horroru w kinie nieme
Wykorzystanie cieni i mroku do budowania napięcia
Pierwsze horrory powstawały jeszcze w epoce kina niemego. Twórcy nie mogli wtedy polegać na dialogach czy efektach dźwiękowych. Zamiast tego wykorzystywali mroczny nastrój, kontrastowe oświetlenie i cienie rzucane przez aktorów, aby budować nastrój grozy i napięcia. Filmy niemieckiego ekspresjonizmu jak Nosferatu czy Gabinet Doktora Caligari są tego doskonałym przykładem.
Proste efekty specjalne i charakteryzacja
Ówcześni twórcy sięgali po proste sztuczki, by przedstawić np. transformację człowieka w wampira. Aktorzy przebierali się w przerażające kostiumy i makijaże, aby wcielić się w potwory. Choć efekty te wydają się dzisiaj naiwne, to w tamtych czasach potrafiły wywołać grozę i przerażenie widowni.
Nosferatu jako kamień milowy gatunku
Za jeden z najważniejszych filmów nurtu uważany jest niemy Nosferatu z 1922 roku w reżyserii Friedricha Wilhelma Murnaua. Obraz ten wprowadził na ekrany postać wampira Counta Orloka, która na zawsze zagościła w ikonografii horroru. Nosferatu stał się prawdziwym kamieniem milowym w historii gatunku.
Lata 30. - narodziny klasycznych potworów
Frankenstein, wampiry i wilkołaki na ekranie
Lata 30. przyniosły prawdziwą eksplozję klasycznych potworów w filmach grozy. Na ekranach pojawiły się adaptacje powieści takich jak Frankenstein czy Dracula, które na zawsze wpisały się do kanonu horroru. Hollywood stworzyło własne wersje wampirów, zombie, wilkołaków i innych przerażających stworzeń.
Motywy nadprzyrodzone w czasach Wielkiego Kryzysu
Motywy nadprzyrodzone i irracjonalne zło pasowały do nastrojów panujących podczas Wielkiego Kryzysu. Widzowie, przerażeni kryzysem gospodarczym, chętnie oglądali thrillery i horrory, gdzie zło miało wymiar nadnaturalny. Kino dawało ujście lękom przed nieznanym.
Rozwój efektów specjalnych
W miarę postępu technicznego poprawiały się możliwości stosowania bardziej zaawansowanych efektów specjalnych. Doskonalono techniki charakteryzacji, aby przerażające potwory wyglądały jak najbardziej realistycznie. Rozwijały się również triki pozwalające ukazać np. transformacje człowieka w wampira.
Złoty wiek horroru w latach 50. i 60.
Klasyki Hammer Productions z Christopherem Lee
Lata 50. i 60. to złoty okres brytyjskich produkcji wytwórni Hammer Film Productions. Powstały wtedy takie klasyki jak Klątwa Frankensteina czy Dracula. Christopher Lee zyskał status gwiazdy horroru, wcielając się w liczne kultowe potwory.
Psychoza i inwazja obcych w czasach zimnej wojny
W czasach zimnej wojny i paniki jądrowej, widzowie chętnie oglądali horrory nawiązujące do tych lęków. Pojawiły się produkcje o mutantach czy obcych najeźdźcach. Alfred Hitchcock wyreżyserował Psychozę - thriller psychologiczny, który zdefiniował nowy podgatunek.
Alfred Hitchcock i rozwój suspensu
Alfred Hitchcock był mistrzem budowania napięcia i suspensu. Jego filmy jak Ptaki czy Psychoza stały się kamieniami milowymi horroru psychologicznego. Reżyser perfekcyjnie operował strachem i niepewnością widza co do dalszego rozwoju wydarzeń.
Nowa fala horroru w latach 70. i 80.
Kino eksploatacji i slashery z mordercami w maskach
Lata 70. i 80. to boom tanich produkcji gatunku zwanych kinem eksploatacji. Ogromną popularność zdobyły wówczas slashery - filmy o psychopatycznych mordercach polujących na nastolatków. Ikoniczne postacie jak Freddy Krueger z Koszmaru z ulicy Wiązów na stałe wpisały się do popkultury.
Stephen King i narodziny horroru pulpowego
Stephen King stał się królem literatury grozy. Jego bestsellerowe powieści zdominowały horrory lat 70. i 80., a ich ekranizacje (Lśnienie, Carrie, To) okazały się przebojami. King zdefiniował nowoczesny, pulpowy horror.
Efekty specjalne nowej generacji
Rozwój technik specjalnych otworzył nowe możliwości przed twórcami. Dzięki animatronice i efektom makeup można było przedstawić np. spektakularne sceny rozczłonkowywania ofiar w slasherach. Krew lała się litrami.
Odrodzenie horroru w latach 90.
Klasyki jak Milczenie Owiec czy Krzyk
Lata 90. to renesans gatunku i powrót do korzeni. Powstały wówczas takie arcydzieła jak Milczenie Owiec, Wywiad z wampirem czy Krzyk. Horror znów zaczął przyciągać uznanie krytyków i zdobywać Oscary.
Fascynacja czystym złem - horror bez happy endu
Nowym trendem było przedstawianie zła jako nie do pokonania. W filmach takich jak Dziedzictwo czy Prosto w serce bohaterowie ginęli w konfrontacji z czystym złem. Horror stał się bardziej ponury i pozbawiony happy endów.
Found footage i nowe formaty filmowe
Pojawiły się nowe formaty jak found footage (Blair Witch Project), a także horrory interaktywne i transmedialne. Reżyserzy eksperymentowali z formą, aby jeszcze bardziej angażować widza.
Horror w XXI wieku - renesans i nowe media
Blumhouse Productions i tanie produkcje z dużym zyskiem
W XXI wieku firmy takie jak Blumhouse Productions stworzyły przepis na tanie (kilkumilionowe budżety) i niezwykle dochodowe horrory. Filmy jak Paranormal Activity, Obecność czy Insidious przyniosły zawrotne zyski.
Popularność horroru w grach i serialach
Horror rozkwitł również w grach (Silent Hill, Resident Evil, Outlast) i serialach (American Horror Story, Stranger Things). Dzięki nowym mediom zyskał nową, młodą publiczność.
Media społecznościowe i marketing wirusowy
Filmy coraz sprawniej wykorzystują marketing wirusowy i media społecznościowe do promocji. Kreują viralowe postacie i sceny, które rozprzestrzeniają się w internecie, zachęcając widzów do seansu. To pozwala dotrzeć do szerszej publiczności.
Podsumowanie
Przemiany horroru na przestrzeni dziesięcioleci pokazują, jak bardzo filmowcy potrafią wykorzystać dostępne im środki techniczne i odpowiadać na lęki widowni. Od czasów kina niemego po współczesność, horror ewoluował zarówno pod względem formy, jak i treści. Co dekadę pojawiały się nowe pomysły i środki wyrazu. Dziś, w dobie wszechobecnych technologii, przed twórcami horrorów otwierają się kolejne możliwości angażowania i straszenia widzów. Jednak bez względu na epokę, horror pozostanie gatunkiem, który jak żaden inny potrafi oddziaływać na wyobraźnię i emocje odbiorców.
Tagi
Udostępnij
